Kiedy pościcie, nie bądźcie posępni jak obłudnicy. Przybierają oni wygląd ponury, aby pokazać ludziom, że poszczą. (…) Ty zaś, gdy pościsz, namaść sobie głowę i umyj twarz, aby nie ludziom pokazać, że pościsz, ale Ojcu twemu, który jest w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie.
/Mt 6,16-18/
Środą Popielcową rozpoczynamy okres Wielkiego Postu – szczególny czas pokuty i nawrócenia. Charakterystycznym wyznacznikiem tego dnia jest, dokonywany podczas liturgii, obrzęd posypania głów popiołem, wskazujący na naszą zależność od Boga. Czterdziestodniowy post przed Wielkanocą znany jest w Kościele już od IV wieku. Środa jako początek Wielkiego Postu weszła ostatecznie do katolickiego kalendarza w 1570r. Ten najbardziej dostojny i poważny okres liturgiczny rozpoczyna się więc na 46 dni przed uroczystością Zmartwychwstania. Tradycyjnie do dni postnych nie były wliczane niedziele. Środa Popielcowa jest obecnie jednym z dwóch dni w czasie roku liturgicznego, gdy zgodnie z odpowiednimi kanonami Kodeksu Prawa Kanonicznego obowiązuje nas post ścisły (spożywamy w tym dniu maksymalnie trzy posiłki, w tym tylko jeden do syta). W tym dniu obowiązuje również wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych.
W Ewangelii Środy Popielcowej słyszymy jak powinny być praktykowane post, pokuta oraz inne uczynki pobożne, tak by były miłe Bogu. Jest to swego rodzaju program nie tylko na post w Środę Popielcową, ale także na cały okres Wielkiego Postu. Zewnętrznej pokucie powinno towarzyszyć wewnętrzne przekonanie o jej istotności oraz właściwa intencja. Podejmowanie praktyk pokutnych nie powinno nam odbierać radosnego usposobienia, co więcej, powinno nas zachęcać także do uczynków miłosierdzia. Jak wskazuje Kodeks Prawa Kanonicznego, praktyce pokutnej powinno towarzyszyć wierniejsze wypełnianie swoich obowiązków, które również może się stać aktem umartwienia. Uczyńmy rozpoczynający się okres Wielkiego Postu, czasem wyciszenia, pokuty i refleksji nad własnym życiem, a także nawracania się na nowo do życia wiecznego i przygotowania na spotkanie zmartwychwstałego Chrystusa.